مقدمه: بالاخره بعد از انتظار های طولانی فیلم بتمن مت ریوز منتشر شد و سیل عظیمی از تعریف ها و انتقاد ها را به سمت خودش روانه کرد، در حال حاضر در بین مخاطبان دو دستگی ایجاد شده است: دسته اول کسانی هستند که شیفته بتمن مت ریوز شده اند و عاشقانه آن را به دیگران پیشنهاد می‌کنند و بی صبرانه منتظر ساخته شدن دنباله آن هستند، و عده ای هم بسیار از این فیلم منزجر شده اند و بدلیل متفاوت بودن آن با بتمن های قبل تر از خودش تبدیل به منتقدان سر سخت این فیلم شده اند. اما من در همین ابتدای کلام می‌خواهم موضع خودم نسبت به این فیلم را اعلام کنم و سپس در ادامه این نقد شما را نیز متوجه دلایل آن بکنم. بتمن مت ریوز یک شاهکار مثال زدنی است که در این دوران عجیب فیلم های ابرقهرمانی تکراری یک اثر متفاوت و عالی را تحویل بیننده اش می‌دهد. اگر بخواهم در این مقدمه بتمن مت ریوز را با دیگر فیلم ها و سریال های ابرقهرمانی هم اثر خودش مقایسه کنم فقط این مقدمه را طولانی و این فیلم را بی ارزش کرده ام، پس در نتیجه با علم به تمام این واقعیات انکار نشدنی با من در ادامه این نقد همراه باشید...

وقتی از شاهکار بودن بتمن مت ریوز صحبت می‌کنم دقیقا منظورم از همان ثانیه های ابتدایی این فیلم است، فیلم بتمن در آغازش نسبت به تمام فیلم های ابرقهرمانی هم عصر خودش بهتر عمل می‌کند و حتی جالب است به هواداران تعصبی بتمن نولان هم بگویم که بتمن مت ریوز در صحنه های آغازین خودش از شاهکاری مانند شوالیه تاریکی هم فرا تر می‌رود. آغاز فیلم شاهکار شوالیه تاریکی را به یاد دارید؟ منظورم همان سکانس های مبارزه بتمن با افراد اسکر کرو در پارکینگ طبقاتی است، در آن سکانس ها نولان قصد داشت تا به استفاده از وسیله ای ساده مانند بت سیگنال فلسفه ترس تبهکاران گاتهام از بتمن را به بیننده منتقل کند و کاملا هم در این انتقال پیام موفق شده بود، در واقع تا به امروز سکانس های آغازین شوالیه تاریکی از نظر من بهترین آغاز و شروع در تمام فیلم های بتمن بودند اما... تا قبل از بتمن مت ریوز. بتمن مت ریوز در شروعش حتی از شوالیه تاریکی هم فراتر می‌رود، مت ریوز علاوه بر بت سیگنال از یکی از عناصر مهم داستان های بتمن هم برای نشان دادن ترس تبهکاران گاتهام از بتمن فیلمش استفاده می‌کند و آن عنصر چیزی نیست جز سایه ها! مت ریوز به استادانه ترین شکل ممکن بتمنش را در دل سایه ها فرو می‌برد و یکی از مهم ترین فلسفه های کمیک های بتمن را حتی بهتر از کریستوفر نولان بر روی پرده نقره ای به تصویر می‌کشد. فیلم از همان سکانس های آغازینش بعد از مدت ها به خوبی بتمن را به شکل یک پروتاگونیست کاملا خیابانی و مخوف به تصویر می‌کشد. مت ریوز از همان سکانس های ابتدایی از تمام چاشنی های کمیک های بتمن به خوبی استفاده می‌کند و به بیننده این پیام را می‌دهد که با فیلمی متفاوت سر و کار دارد. مت ریوز درست مانند کمیک مشهور بتمن: سال اول فیلم را با مونولوگ های بتمن شروع می‌کند و اجازه می‌دهد که بیننده از همان ثانیه اول با قهرمانش در تعامل باشد، همین اتفاق هم می‌افتد! بتمن مت ریوز در مدت سه ساعته فیلمش در هر سکانس دوست داشتنی تر از سکانس قبلی می‌شود و در انتهای فیلم بیننده کاملا به آن خو می‌گیرد. در واقع آغاز هر فیلم جزعی مهم از آن به حساب می‌آید و در این فیلم مت ریوز به خوبی ماشین شاهکاری که خلق کرده است را استارت می‌زند و با قدرت حرکتش را ادامه می‌دهد.

فیلم بتمن مت ریوز مظهر آن چیزی است که در واقع سینما باید باشد، این فیلم بر خلاف تصویری که فیلم هایی مانند فیلم های دنیای سینمایی مارول به کارگردانان بزرگی همچون اسکورسیزی ارائه داده اند به چیزی تبدیل می‌شود که حتی بزرگان عرصه سینما را نیز به تحسین وا می‌دارد. همانطور که گفتم این فیلم از همه عناصر سینما به نفع خودش استفاده می‌کند و به تعالی می‌رسد، از استفاده آن از موسیقی شاهکاری همچون قطعه Something In The Way از گروه نیروانا گرفته تا مونولوگ های جذاب بتمن که رابرت پتینسون استادانه آنها را ایفا کرده است. نکته مثبت بعدی بتمن مت ریوز تصویر برداری و فضا سازی عالی آن است، ریوز به خوبی بتمنی جوان را در گاتهامی تاریک به تصویر می‌کشد، او گاتهام را طوری خلق کرده که برخلاف فیلم های سه گانه نولان نمی‌توانیم برای آن یک نمونه امروزی پیدا کنیم و آن را شبیه به یک شهر واقعی بدانیم و همین امر هم به کمیک بوکی تر شدن فضای فیلم کمک شایانی کرده است زیرا در طول فیلم شما به واقع حس می‌کنید که گاتهامی که سال ها در کمیک ها آن را مشاهده کرده اید چگونه است و زندگی در آن چه به عنوان یک پلیس و چه به عنوان یک قهرمان چگونه جریان دارد. و اما تصویر برداری های فیلم، مت ریوز به خوبی فضای تاریک داستان های بتمن را درک کرده است و از همین رو دوربینش را در اکثر صحنه ها در مناسب ترین محل جا گذاری کرده است، فیلم صحنه فوق العاده از نظر تصویر برداری زیاد دارد اما من می‌خواهم برای مثال از صحنه مورد علاقه خودم صحبت کنم. قاب بندی ها و تصویر برداری مت ریوز در این فیلم قالبا یک کمیک بوک متحرک و پر جزئیات است، صحنه مورد علاقه من در فیلم جایی است که سلینا کایل به خانه شهردار کشته شده گاتهام وارد شده است و ناگهان بتمن سر می‌رسد، آن دو مشغول درگیری و زد و خورد با یکدیگر می‌شوند تا جایی که توجه یک افسر پلیس نگهبان صحنه جنایت به این سر و صدا ها جلب می‌شود و برای سرک کشی به درون اتاق نگاهی می‌اندازد... ناگهان بتمن برای ساکت کردن کت وومن او را از پشت بغل می‌کند و به نقطه ای کور دور از چشم آن افسر پلیس پناه می‌برد، در این صحنه در حقیقت قصد بتمن فقط ساکت کردن سلینا است اما او ناخواسته هنگامی که دستش را جلوی دهان او گرفته است از پشت هم او را در آغوش گرفته است، این صحنه به خوبی به شخصی مثل که یک بیننده آشنا با کمیک بوک های بتمن هستم حس عشق آمیخته با تنش میان بتمن و کت وومن را منتقل می‌کند و من را به تحسین مت ریوز و قاب بندی هوشمندانه اش حتی در چنین صحنه فرعی ای از فیلم وا می‌دارد. دیگر نکته جالب این است که دوربین مت ریوز در این فیلم هم درست مانند یک خفاش عمل می‌کند و حتی در شات های روز هم تاریک ترین نقاط را برای مستقر شدن انتخاب می‌کند و به مانند یک خفاش همیشه از نور فراری است، درست مانند بروس وین فیلم. مت ریوز دقیقا مانند یک کارگردان کار بلد عمل می‌کند و به کمک دوربین و زوایا به فضا سازی فیلم هم کمک شایانی می‌کند، برای مثال ما در فیلم شهری تاریک می‌بینیم، شهری که مدام در آن باران می‌بارد و حال هیچ یک از اهالی آن حال خوبی نیست و مت ریوز همه این ها را به کمک دوربینش به بیننده منتقل می‌کند.

و اما بازی های فیلم، این بخشی است که نمی‌توانم با قاطعیت تمام بگویم که بتمن مت ریوز از آن سر بلند بیرون آمده است اما می‌توانم بگویم که در این بخش اگر صد درصد موفق هم نبوده باشد ابدا شکست نخورده است. در ابتدا بیایید تا نکات مثبت گروه بازیگران را مرور کنیم، صد البته که رابرت پتینسون در نقش اصلی فیلم یعنی بروس وین/بتمن بی نظیر عمل کرده است و به ما بتمنی جوان و مسئول را نشان می‌دهد و در روی دیگر خودش بروس وینی افسرده، تنها، فراری از اجتماع و علاقه مند به تاریکی را عرضه می‌کند. بازیگر دیگری که به نظر من نقشش را عالی ایفا می‌کند زویی کراویتز در نقش سلینا کایل/کت وومن است، او به خوبی شخصیت خاکستری سلینا کایل را به بیننده انتقال می‌دهد و از همه مهم تر شیمی ای عالی با بتمن برقرار می‌کند، به اندازه ای که در سکانس پایانی فیلم زمانی که بر سر دو راهی از بتمن جدا می‌شود واقعا دل بیننده برایش تنگ می‌شود و آرزو می‌کند که باز هم او را در کنار بتمن ببیند چرا که فقط یک خواننده واقعی کمیک بوک های بتمن می‌داند که بروس وین تا چه حد به سلینا کایل علاقه دارد. نکته مثبت دیگری که درباره کت وومن فیلم دوست دارم ذکر کنم این است که دیالوگ های او نیز به خوبی نوشته شده اند، از دیالوگ های او در طول فیلم می‌توان دریافت که مت ریوز تا چه حد خواسته است تا نقش اول زن فیلمش را زنی مستقل و بی نیاز از تکیه بر مرد های اطرافش نشان بدهد و به زیبایی هر چه تمام تر این کار را انجام داده است. بازیگران خوبی که در نقش هایشان درخشان ظاهر شده اند در این فیلم بسیارند، از اندی سرکیس در نقش آلفرد پنی ورث گرفته تا جفری رایت در نقش کمیسر گوردون و پاول دانو در نقش آنتاگونیست اصلی فیلم یعنی ریدلر همه در نقش هایشان عالی ظاهر شده اند. اما همانطور که گفتم در طول فیلم بازیگران و نقش هایی هم وجود دارند که متاسفانه آن طور که باید به دل تماشا گران و خوانندگان قدیمی کمیک های بتمن نمی‌نشینند، برای مثال بازیگر محبوب شخص من کالین فارل! با اینکه به شخصه بسیار کالین فارل را دوست دارم اما او با وجود تمامی این گریم های سنگین و نقش های بی جایش در فیلم به عنوان آزوالد کابلپات/پنگوئن واقعا بد است! مت ریوز به هیچ عنوان نتوانسته است تا از بازیگر خوبی مانند کالین فارل بازی بگیرد و نقش پنگوئن در فیلم مانند نقشی اضافی و غیر ضروری حس می‌شود، در حقیقت در پایان فیلم به این نتیجه می‌رسید که ریوز بجای گنجاندن زورکی پنگوئن در این فیلم به راحتی می‌توانست برای نقش او از یک بازیگر سیاه لشکر ساده استفاده کند و همین نتیجه کنونی را بگیرد و این امر زمانی که شما بازیگری بزرگ همچون کالین فارل را در اختیار دارید یک نقطه منفی بزرگ به حساب می‌آید. دقیقا برعکس این اتفاق برای نقش کارماین فالکونه با بازی جان توروتو نیز می‌افتد و چه بازی درخشانی از او را در این فیلم شاهد هستیم، بازی او در نقش کارماین فالکونه وصف ناپذیر است و فقط تنها چیزی که می‌توانم راجع به توروتو و نقش آفرینی اش بگویم این است که لطفا این فیلم را از دست ندهید.

نکته مهم دیگری که من را به تحسین این فیلم وا می‌دارد این است که مت ریوز اولین بتمن دنیای سینما با تم جنایی را به ما ارائه می‌دهد و محصول نهایی هم بی نهایت جذاب است! همانطور که می‌دانید یکی از ادویه های اصلی کمیک های بتمن تم جنایی آنها است، البته اینکه آنتاگونیست اصلی این فیلم هم ریدلر است در جنایی شدن بتمن مت ریوز بی تاثیر نبوده است اما فیلم رفته رفته به بیننده نشان می‌دهد که می‌تواند فارغ از یک اثر کمیک بوکی یک فیلم جنایی درست و حسابی، روان و سر پا باشد، پس صد درصد اگر شما طرفدار فیلم های جنایی بزرگی مانند زودیاک و یا 7 بوده باشید از بتمن مت ریوز به عنوان یک فیلم جنایی لذت خواهید برد. بتمن مت رویز همانند یک فیلم جنایی خوب در ابتدا بدون اندکی لکنت و خارج شدن از فرمش معمایش را مطرح می‌کند و تا آخر داستان شما را به حل کردن این معما به همراه پروتاگونیست داستانش وا می‌دارد. فیلم پر از صحنه هایی است که شما چه به عنوان یک طرفدار کمیک بوک و چه به عنوان یک طرفدار عاشق سینما می‌توانید شیفته آنها بشوید ولی در انتهای این مطلب می‌خواهم به جذاب ترین صحنه فیلم از نظر شخص من اشاره کنم و آن هم صحنه حضور بتمن در اداره پلیس گاتهام است... در این صحنه بتمن در اداره پلیس گاتهام میان هزاران نیروی پلیس که او را احاطه کرده اند به هوش می‌آید، افرادی که ابدا به بتمن اعتماد ندارند و اصلا هم عبایی از دستگیر کردن او ندارند! صحنه ای که گوردون با بتمن مشغول حرف زدن می‌شود تا فرار بتمن را با کمک خودش صحنه سازی بکند یکی از کمیک بوکی ترین صحنه هایی است که من از ابتدای شروع شدن ژانر ابرقهرمانی در دنیای سینما دیده ام! اگر این حرف من را متوجه نمی‌شوید ممکن است دو حالت وجود داشته باشد: 1- جزو کسانی هستید که بتمن را عمیقا نمی‌شناسید و بدون خواندن یک صفحه از کمیک هایش صرفا با تماشای چند فیلم سینمایی و نهایتا چند کارتون تلوزیونی با او آشنا شده اید. 2- جزو کسانی هستید که سینمای ابرقهرمانی را فقط محدود به فیلم های مارول می‌دانید و لفظ دنیای "سینمایی" را بدون آنکه مفهومی از سینمای بدانید استفاده می‌کنید. در هر صورت، عضو هر کدام از این دو گروه که هستید به شما تماشای بتمن مت ریوز و سپس خواندن دوباره این نقد را پیشنهاد می‌کنم تا علاوه بر اضافه شدن به سواد کمیک بوکی شما کمی هم به سواد سینمایی تان افزوده بشود.

حرف آخر: بتمن مت ریوز فیلم بسیار خوبی است، نمی‌توانم از لفظ عالی برای آن استفاده کنم زیرا همانطور که عرض کردم ایرادات کوچکی هم دارد اما این فیلم در عصر کنونی فیلم های ابرقهرمانی که بعد از اونجرز پایان بازی دچار افول شده اند مانند یک روح تازه دمیده شده بر کالبد سینمای ابرقهرمانی است. بی انصافی است که این فیلم را با شوالیه تاریکی نولان مقایسه کنیم و به نظر من بهتر است آن را در کنار بتمن آغاز می‌کند قرار بدهیم. فیلم از تیم بازیگری قوی ای برخوردار است، تدوین های سینمایی عجیب و عالی ای در فیلم مشاهده می‌کنیم (کافی است صحنه انفجار در عمارت وین را بخاطر بیاورید.)، قاب بندی و تصویر برداری های فیلم چیزی فراتر از یک اثر ابرقهرمانی است و می‌توان آن را با فیلم های بزرگ سینما مقایسه نمود، موسیقی کاملا در خدمت صحنه های فیلم هست و به بیننده این اجازه را می‌دهد که با تمام حواسش صحنه های اثر را درک کند. فیلم از نظر کارگردانی و بازی جزو برترین فیلم های کمیک بوکی به حساب می‌آید اما متاسفانه در آن سمت دچار ضعف هایی در فیلمنامه است، در مجموع بتمن مت ریوز فیلمی است که اگر مثل من طرفدار سر سخت بتمن باشید می‌توانید برایش از لفظ شاهکار استفاده کنید اما اگر خود من هم بخواهم برای نتیجه گیری از این نقد برای دقایقی عینک واقع بینی را به چشم هایم بزنم باید بگویم که فیلم چیزی میان شاهکار و یک اثر صرفا خوش ساخت است و این به خود شما بستگی دارد که در پایان آن را چگونه فیلمی ببینید اما چیزی که به وضوح مشخص است این است که این فیلم ابدا یک اثر بد و تکراری در ژانر ابرقهرمانی نیست و مانند یک نقاشی تازه وارد به دنیای هنر آمده است تا سبکی مخصوص به خودش را دنیای سینمایی ابرقهرمانی شروع کند و من هم در پایان این نقد به آن خوش آمد می‌گویم!

امتیاز: 8.5 از 10

نویسنده: امیرعلی آصفی